Prestatiedoelstelling
P3.2.1 Bestrijden van armoede door financiële ondersteuning van huishoudens met een vastgesteld maximum inkomen
Op de terreinen schulden en armoede hebben we de volgende prestaties geleverd.
Schulden
Een groot aantal Utrechters (naar schatting 14.000 tot 35.000 huishoudens) heeft problematische schulden. Zij zoeken pas na vele jaren hulp om hun schulden op te lossen. En ook als die hulp is gevonden is er vaak nog een lange en zware weg te gaan voordat de schulden blijvend opgelost zijn. Schulden veroorzaken veel stress en daardoor problemen op het gebied van werk, gezondheid en gezin. Langdurige schuldenstress kan zelfs leiden tot een lager IQ. Schuldenproblematiek is een veelkoppig monster waarvoor niet één oplossing beschikbaar is. We hebben daarom de handen ineengeslagen met inwoners, partners, werkgevers, schuldeisers, experts en anderen die willen bijdragen aan het voorkomen en oplossen van schulden in Utrecht. Dat heeft geleid tot de actieagenda Utrechters Schuldenvrij. Medio 2019 is de actieagenda vastgesteld door de gemeenteraad.
Met deze actieagenda pakken we de schuldenproblematiek in Utrecht aan. Dat doen we door er veel eerder bij te zijn, hulp op maat te bieden en inwoners duurzaam uit de schulden te helpen. De actieagenda kent zes pijlers, waar tientallen concrete acties bij horen. De pijlers zijn:
- Rondkomen en Meedoen – door met de armoede-aanpak
- Praat erover – geldzorgen bespreekbaar maken
- Op tijd erbij – vroegsignalering
- Lage drempel – snelle hulp
- Organiseer simpel – makkelijk uit de schulden
- Innovaties – doorbraken en allianties.
In de tweede helft van 2019 is de uitvoering van de actieagenda gestart. Om het effect van de veelheid aan acties te volgen en hierop tijdig bij te kunnen sturen, gebruiken we het Utrechtse model van sturen en verantwoorden.
We bereiken meer inwoners met geldproblemen. Het lukt vaker om deze problemen op te lossen zonder een schuldregeling, bijvoorbeeld door een voorzieningencheck of hulp van een vrijwillig maatje. Het aantal gestarte schuldregelingen is toegenomen ten opzichte van 2018, maar minder dan de doelstelling. We zien dat Utrechters met wel een schuldregeling nodig hebben daar niet altijd in kunnen komen. Hiervoor is veel aandacht in de actieagenda. Met brief kenmerknummer 7279944 bent u geïnformeerd over de voortgang van de actieagenda.
Het aantal crisismeldingen is toegenomen. Het gaat om dreigende huisuitzetting of afsluiting van gas, water of elektriciteit. Wanneer het beter lukt om in een vroeg stadium hulp te bieden verwachten we een afname van dergelijke situaties. Zover zijn we echter nog niet. Er zijn nog steeds een groot aantal huishoudens met problematische schulden die niet of te laat hulp vragen. De toename van crisismeldingen laat echter wel zien dat meer inwoners zich alsnog melden, vóórdat de energie wordt afgesloten of de woning wordt ontruimd. Een verzoek om hulp [verwijderd: “vanwege een dreigende afsluiting of huisuitzetting” ] voorkomt in die gevallen nog veel meer leed dan wanneer er helemaal geen hulp wordt gezocht.
Door vroegsignalering willen we deze huishoudens eerder hulp aanbieden, als de problemen nog niet zijn geëscaleerd. Buurtteams en woningcorporaties werken daarom in alle wijken samen om hulp te bieden bij huurachterstanden. Het aantal signalen van huurachterstanden is inmiddels afgenomen.
Om er echt vroeg bij te kunnen zijn hebben we meer en andere signalen nodig. In Ondiep en Pijlsweerd is daarom in 2019 een pilot uitgevoerd met vroegsignalering op basis van betalingsachterstanden van huur, zorgverzekering, energie, water en gemeentebelasting. Vanaf de zomer kwamen de meldingen van betalingsachterstanden bij alle partners goed op gang. Het aantal signalen was echter lager dan verwacht. Deze proef loopt nog door tot medio 2020.
Jongerenfonds
In 2019 hebben wij een voorstel naar de raad verstuurd over het Jongerenfonds waarin wij
voorstellen om het fonds op te nemen in de reguliere dienstverlening en vanaf 2020 meer
jongeren te begeleiden. Opname in de reguliere dienstverlening biedt de mogelijkheid om te werken
met de gemeentelijke kredietbank, waardoor de middelen in het fonds kunnen worden gebruikt om meer jongeren met schulden intensief te begeleiden.
Beschermingsbewind
De uitgaven aan bijzondere bijstand voor bewind zijn licht gestegen ten opzichte van 2018. Tegelijk zien we een toename van gebruik van lichtere voorzieningen als budgetbeheer en het Huishoudboekje. Een substantiële groep inwoners is niet in staat om zelfstandig zijn financiën te beheren.
Door samenwerking en informatie-uitwisseling met de rechtbank dragen we bij aan de bewaking van de kwaliteit van bewindvoering. Daarnaast hebben we de samenwerking tussen schuldhulpverlening en bewindvoerders versterkt, waardoor meer onder bewind gestelde inwoners schuldenvrij worden. In gesprekken met Tweede Kamerleden, via brieven en in de media pleiten we voor een eenvoudiger systeem van inkomsten en uitgaven, waardoor minder inwoners op dit soort hulp worden aangewezen.
Armoede
Communicatie: Om goed te kunnen rondkomen is het belangrijk dat inwoners op de hoogte zijn van de armoederegelingen én deze aanvragen. Om dit te realiseren sluiten we zoveel mogelijk aan bij de leefwereld van inwoners en proberen we de aanvraag zo gemakkelijk mogelijk te maken. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkelde folders en filmpjes in verschillende talen. En de extra actie voor de Individuele Inkomstentoeslag (IIT): ruim 670 inwoners, waarvan we vrijwel zeker wisten dat ze recht hadden op de IIT, hebben we een brief met ingevuld aanvraagformulier gestuurd. Ze hoefden enkel te ondertekenen en het aanvraagformulier te retourneren. Met als resultaat dat 95% van deze groep inwoners de regeling toegekend hebben gekregen.
Tot slot weten we dat, als we iedereen willen bereiken, we variëteit moeten aanbrengen in onze communicatiemiddelen. Daarom hebben we afgelopen jaar verschillende middelen ingezet zoals sociale media en fysieke spreekuren.
U-pas
In 2019 stimuleerden we het gebruik van de U-pas. Zo hebben we mogelijk gemaakt dat nog meer gezinnen in aanmerking kunnen komen voor een U-pas, bijvoorbeeld bij ouders in een schuldtraject of door maatwerk. Daarnaast hebben we de maximumbedragen verhoogd voor laptops, fietsen en schoolkosten voor kinderen. Ook hebben we gewerkt aan het eenvoudiger maken van het gebruik van de U-pas, bijvoorbeeld door het aanbod op de U-pas website overzichtelijker te maken.
Het percentage gebruik van individuele U-pas is in 2019 iets lager ten opzichte van de verwachting. Dit komt omdat de wijzigingen bij ingang van het nieuwe U-pasjaar in september 2019 zijn ingegaan.
U-polis
In 2019 bood Zorg en Zekerheid voor het tweede jaar de collectieve zorgverzekering U-polis aan voor inwoners met een laag inkomen. De hoeveelheid deelnemers pakte 3% lager uit dan verwacht. Dit heeft te maken met de relatief harde premiestijging van de basisverzekering ten opzichte van andere zorgverzekeraars. In december konden we onze inwoners met een u-polis eenmalig een korting van 20 euro op de maandpremie aanbieden.
Het uitgevoerde klanttevredenheidsonderzoek laat goede resultaten zien. Op de onderdelen dienstverlening, premie en de vergoedingen scoren we hoger dan in de oude situatie bij Zilveren Kruis. Een mooi resultaat waar we verder op voortbouwen.
Bijstellen armoederegelingen
Ook in 2019 is er gewerkt aan het vergroten van het bereik van de armoederegelingen. Voor de individuele inkomenstoeslag (IIT) hebben we een extra actie gedaan, waardoor inwoners die daar recht op hadden, alsnog de IIT ontvingen. Daarnaast zijn ook bewindvoerders extra geattendeerd op deze toeslag.
De richtlijnen voor de bijzondere bijstand zijn in 2019 aangepast. Hierdoor komen medische kosten in aanmerking voor bijzondere bijstand. Daarnaast zijn de draagkrachtregels aangepast waardoor werkenden vaker in aanmerking komen voor bijzondere bijstand.
We hadden verwacht dat verruiming van de regeling ook tot een hoger gebruik zou leiden. Dit is niet het geval. Dit komt omdat het verlenen van bijzondere bijstand afhankelijk is van het aantal bijzondere situaties waarbij Utrechters voor kosten komen te staan die zij niet kunnen betalen. Het is daarom lastig om van tevoren vast te stellen hoeveel aanvragen er zullen zijn. Wel blijven we voortdurend werken aan het vergroten van de bekendheid van armoederegelingen, waaronder bijzondere bijstand.
Het afgelopen jaar is extra ingezet op de communicatie rond de individuele studietoeslag (IST). Dit heeft ertoe geleid dat het aantal studenten dat IST ontvangt flink is toegenomen. Eind 2019 kregen 164 studenten een toeslag, driemaal zoveel als eind 2018 (56 studenten).
Kinderen kunnen meedoen
In 2019 hebben we ingezet op een Utrecht waar alle kinderen kunnen meedoen en hun talenten kunnen ontwikkelen. Zo hebben we het U-pas kindbudget verder uitgebreid en het budget verhoogd zodat kinderen kunnen deelnemen aan nog meer sport en cultuur activiteiten. Ook zetten we de rijksmiddelen voor kinderen in armoede in voor sport en cultuur in de wijk.
Daarnaast hebben we in samenwerking met Onderwijs stappen gemaakt op het gebied van meedoen op school. Dit in het kader van het bevorderen van gelijke kansen, en als onderdeel van de Utrechtse Onderwijs Agenda (zie ook: raadsbrief met kenmerk: 6592349). Zo is er onder andere gewerkt aan een visie op toegankelijke en betaalbare huiswerkbegeleiding in Utrecht. We subsidieerden in 2019 toegankelijke huiswerkbegeleiding van tenminste 80 kinderen in de wijk Overvecht. Daarnaast hebben we, in samenwerking met St. Leergeld, met scholen afspraken gemaakt over (het reduceren van) schoolkosten. Naast deze concrete punten werken we met onderwijs(partijen) ook samen aan goede samenwerking op armoede gerelateerde thema’s in het kader van de actie-agenda Utrechters Schuldenvrij en de pijler ‘Praat erover’.
Tenslotte zetten we steeds meer in op financiële educatie om zo schulden en armoede te voorkomen. Met zeven Utrechtse partijen (zowel publiek als privaat) is dit jaar een gemeenschappelijk, gratis lesaanbod voor alle Utrechtse scholen gemaakt.