1.1 Kinderen in de stad groeien gezond en veilig op en kunnen zich daarbij maximaal ontwikkelen en ontplooien

Prestatiedoelstelling
P1.1.1 Basisvoorzieningen zijn georganiseerd en initiatieven worden ondersteund

Het is belangrijk dat basisvoorzieningen ook/juist voor kwetsbare gezinnen en kinderen met een beperking beschikbaar en goed toegankelijk zijn, zodat vaker een beroep op (zwaardere) zorg kan worden voorkomen.

In 2019 hebben we de volgende resultaten behaald:

• De ‘pilot BSO plus’ is omgezet in regulier beleid. In samenwerking met Onderwijs is de nadere regel Passende Kinderopvang opgesteld. Voor de ‘BSO plus’ zijn er vijf nieuwe locaties bijgekomen die in 2020 van start gaan.
• In mei is een pilot gestart met ambassadeurs informele zorg die samen met de professionals uit de Extr@Utrecht teams hebben bekeken of en hoe de informele zorg betrokken kan worden bij de hulp aan gezinnen in aanvulling op en ter versterking van de aanvullende zorg bijvoorbeeld in de vorm van een van een maatje of steungezin.
• Met de inzet van informele zorg willen we meer aansluiten bij de leefwereld van een gezin. Er is steeds meer aandacht voor de inzet van vrijwilligers die gezinnen ondersteunen bijvoorbeeld in de vorm van een maatje of als steungezin. Zo is vanuit Home-Start opvoedondersteuning geboden aan gezinnen en via stichting Meeleefgezin en Handje Helpen zijn steungezinnen gekoppeld aan een (pleeg)gezin.
• Continue aandacht voor het werven en behouden van vrijwilligers is nodig om deze vorm van ondersteuning te kunnen behouden.
• We zijn aangesloten bij het Utrechts Sportakkoord en gaan ons gezamenlijk met de andere partners, zoals SportUtrecht, inzetten voor de pedagogische versterking van de sport.
• Dock en JoU hebben zich ingezet voor de ontwikkeling van wijkacademies - voor en door ouders-, waar ouders elkaar ontmoeten rond opvoedvragen. We bekijken hoe we de wijkacademies kunnen verankeren in de reguliere structuur. De opbrengsten van de wijkacademies zijn gepubliceerd in de digitale uitgave Wijkacademies in Beeld. Via de nieuwe nadere regels Buurtnetwerken en Wijkinformatiepunten is het voor een groep ouders mogelijk financiële ondersteuning te krijgen voor een buurtnetwerk rond opvoedvraagstukken.
• Ter ondersteuning bij opvoedvragen van ouders en opgroeivragen van kinderen zetten we samen met de JGZ en het buurtteam in op collectieve opvoedondersteuning. We hebben in 2019 in drie pilots geoefend met deze aanpak. Samen met ouders is gezocht naar passende ondersteuning bij opvoedvragen die bij meerdere ouders in de wijk leven bijvoorbeeld hoe goed ouderschap vorm te geven tijdens een scheiding.
• Samen met de JGZ hebben we ook de Kansrijke start in Utrecht verder vormgegeven. We besteedden extra aandacht aan het belang van de eerste 1.000 dagen van een kind, van min 9 maanden tot twee jaar. In het programma Volksgezondheid leest u hier meer over.
• In 2019 heeft stichting Jongerenwerk Utrecht (JoU) de opdracht gekregen het jongerenwerk voor de komende zeven jaar (2020-2016) uit te voeren en zo verder te bouwen aan de sterke positie van het jongerenwerk in Utrecht.
• Op basis van een adviesrapport ‘Wederkerig leren’ van Micha de Winter is het jongerenwerk samen met het buurtteam een pilottraject gestart waarin Wederkerig leren in de praktijk gebracht. Doel is de samenwerking tussen beide organisaties te versterken. Ook heeft het jongerenwerk deelgenomen aan team Straatwaarde(n) binnen het Harvard Field Lab. Hierbij hebben zij zich samen met verschillende veiligheidspartners ingezet om te komen tot een innovatieve aanpak tegen de aanzuigende kracht van de ondermijnende criminaliteit voor jongeren. De resultaten zijn geland in de aanpak tegen de ondermijnende criminaliteit die wordt ingezet in Zuid. Mede met middelen vanuit het programma Utrecht Zijn We Samen heeft het jongerenwerk meer meiden bereikt via het meidenwerk en waren er meer uren schooljongerenwerk.
• In 2019 is er gericht meer aandacht geweest voor de positie van jonge mantelzorgers. Professionals zijn getraind om alert te zijn op de positie van kinderen van ouders met (psychiatrische) problemen die ze in behandeling hebben (de zogenaamde ‘kindcheck’). Door dit actief te doen zagen we een toename in het aantal kinderen en gezinnen die worden verwezen naar het buurtteam voor ondersteuning hierbij.
• Jonge ervaringsdeskundigen van Handje helpen ondersteunen individueel en in groepsverband jonge mantelzorgers. In 2019 zijn er 40 ervaringsmaatjes gekoppeld aan jonge mantelzorgers.
• Met de Vreedzame Wijk streven we naar een heldere, actief uitgedragen pedagogische visie. In drie wijken is eerder al een begin gemaakt met het betrekken van ouders bij de Vreedzame methodiek en in 2019 stimuleerden we deze ontwikkeling ook voor andere wijken. In 2019 hebben 69 kinderen van groep 8 en 25 ouders hun diploma ‘wijkmediator’ gekregen. Daarnaast is in 2019 extra ingezet op een betere doorgaande lijn en samenwerking tussen het basis- voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs rond de aanpak Vreedzame school
• Er zijn diverse themabijeenkomsten over scheiden georganiseerd voor (zorg) partners in de stad om de samenwerking te bevorderen. We willen dit in 2020 vertalen naar gezamenlijke inzet met als uiteindelijke doel om schade door scheiden bij kinderen zoveel mogelijk te voorkomen.
• Speeltuin Watergeus heeft in 2019 een succesvol traject tot verzelfstandiging doorlopen. Inmiddels zijn elf speeltuinen vanaf begin 2018 verzelfstandigd en ontwikkelen zij zich steeds meer tot bruisende speeltuinen met veel betrokkenheid vanuit de buurt. De overige tien speeltuinen doorlopen het proces tot verzelfstandiging op eigen tempo. Daarnaast hebben verschillende andere speeltuinen plannen ontwikkeld voor herinrichting, om zo het sporten en spelen aantrekkelijker te maken. Om de beheerde speeltuinen te informeren over allerlei wettelijke eisen en wat er komt kijken bij een herinrichting van een speeltuin is de leidraad 'Speeltuin Maken Doe Je Zo' gezamenlijk ontwikkeld, gefinancierd door gemeente. Aanvullend op deze leidraad is het initiatief vanuit de speeltuinen in zelfbeheer en DOCK ontstaan voor een brochure 'Organiseren en beheren van een speeltuin'. Zie ook de Raadsbrief beheerde speeltuinen (oktober 2019) .

Prestatiedoelstelling
P1.1.2 Een stedelijk dekkend, goed functionerend netwerk van buurtteams Jeugd en Gezin

Om kinderen en gezinnen met een hulp vraag goed te kunnen ondersteunen is een goede samenwerking tussen partijen in de sociale basis, basiszorg (buurtteam, huisartsen en jeugdgezondheidszorg), jeugdbescherming en aanvullende zorg belangrijk.
Om deze verder te versterken is in 2019 het volgende gedaan:

• Het stedelijk dekkend en goed functionerend netwerk van buurtteams is blijvend onder de aandacht. We besteedden extra aandacht aan wachttijden bij buurtteams waar deze te lang waren. Met 65% van de mensen die zich aanmeldden is binnen vijf werkdagen een kennismakingsgesprek gevoerd, bij 20% van de aanmeldingen was dit op verzoek van de aanmelder later. Bij de overige 15% van de aanmeldingen is het vanuit het buurtteam niet gelukt. Dit heeft verschillende oorzaken, bijvoorbeeld volle caseloads bij gezinswerkers door een toename in de gemiddelde trajectduur. Ervaringen van teams die de wachttijden hebben teruggebracht zijn actief gedeeld om hiervan te leren en bij één team is een Interventie team ingezet om alle langdurige wachtenden over te nemen.
• De kernpartners onderwijs (leerplicht, jeugdgezondheidszorg, buurtteams, samenwerkingsverband onderwijs) hebben samen in beeld gebracht rond welke onderwerpen samenwerking zinvol en nodig is, en gebruikten die opbrengst om elkaar beter te benutten en zo bijvoorbeeld thuiszitten van leerlingen te voorkomen.
• De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en buurtteams werken steeds vaker samen om zo beter te kunnen aansluiten bij de vraag van het jonge kind, diens gezin en omgeving. Voorbeelden hiervan zijn: Jeugdarts en gezinswerker doen gezamenlijk het spreekuur van de JGZ in Kanaleneiland en het samen ontwikkelen van een preventieve collectieve aanpak opvoedondersteuning (zie P1.1.1.).
• In 2019 is de cliënttevredenheid net als voorgaande jaren hoog: het cijfer voor de cliëntervaring varieert van 8 tot 8.3 per kwartaal. Daarnaast hebben we ervaringen opgedaan met de inzet van de webapplicatie ‘Ervaringwijzer’ bij de buurtteams. Daarmee proberen we de cliëntervaring van het buurtteam nog scherper in beeld kunnen brengen. In 2019 was de respons nog niet genoeg om conclusies uit te trekken, in 2020 verwachten we hiermee betekenisvolle informatie voor meerder buurtteams te krijgen.
• Het is belangrijk dat gezinnen en jongeren die via de huisarts in beeld komen snel passende hulp krijgen. In 2019 hebben we in zes huisartsenpraktijken een pilot gedaan om te onderzoeken hoe drie varianten van ondersteuning werken: ondersteuning vanuit Extr@Utrecht, het buurtteam en de POH-GGZ. Maart 2020 wordt besproken hoe de gemeente Utrecht, de HUS en het Zilveren Kruis vervolg gaan geven aan de uitkomsten van de pilot.

Prestatiedoelstelling
P1.1.3 Passende aanvullende zorg voor gezinnen die dat nodig hebben

We werken aan een zorglandschap waarin de benodigde jeugdhulp zoveel als mogelijk op maat, tijdig, efficiënt, dichtbij en in samenhang wordt geboden.

In 2019 hebben we de volgende resultaten behaald:

• In 2019 was de gemiddelde tijd tussen de verwijzing naar een gespecialiseerde aanbieder en het starten van zorg op basis van de gegevens in het Berichtenverkeer 23,7 dagen. Daarmee halen we niet de scherp gestelde doelstelling van veertien dagen. We weten dat het niet in alle situaties nodig is dat de zorg binnen veertien dagen wordt gestart, toch zagen we in 2019 wel dat de wachttijden soms te lang waren. Daarop zijn verschillende acties ondernomen:
  • Medio 2019 zijn er meer professionals geworven voor de Extr@Utrecht pilotteams van buurtgerichte aanvullende jeugdhulp in Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern om in deze buurten voldoende aanvullende jeugdhulp beschikbaar te houden.
  • Het werven en starten van deze professionals duurde enkele maanden. Daarom is ook in 2019 in de tweede helft van het jaar een aanvulling op het contract in de vorm van een addendum geboden aan JGGZ-aanbieders zodat zij meer cliënten zorg konden bieden.
  • Waar maatwerkoplossingen nodig waren die aanbieders niet konden organiseren binnen hun huidige contract konden verwijzers terecht bij de Commissie Passend Alternatief en vanaf 1 mei bij de maatwerkroute (zie P1.1.2).
• Dankzij bovenstaande acties hebben meer jeugdigen zorg kunnen ontvangen. Desondanks zien we gedurende 2019 op basis van de voorlopige cijfers de gemiddelde tijd tussen verwijzing en start zorg oplopen. Bij de bespreking van de uitvoeringsagenda zijn de definitieve data over 2019 beschikbaar en kunnen we hierop meer verdiepen.
• We hopen dat de andere manier van organiseren van de aanvullende zorg voor jeugd per 2020 op termijn zal bijdragen aan het tijdig bieden van passende zorg.
• Met de dialooggerichte aanbesteding Aanvullende Zorg voor Jeugd hebben we in 2019 voortgebouwd op de ervaringen die zijn opgedaan in de Extr@Utrecht pilot buurtgerichte aanvullende jeugdhulp. De opdracht is vanaf 1 januari 2020 gegund aan KOOS en Spoor030. Deze partijen hebben ieder in een deel van de stad de opdracht om de aanvullende jeugdhulp in de buurt te organiseren. Door de betrokkenheid van samenwerkingspartners, ouders en jongeren in de dialooggesprekken zijn al eerste stappen gezet in het gezamenlijk vernieuwen en verbeteren van de zorg voor Utrechtse jeugd.
• In bovenregionaal verband werken we samen met de regio’s Lekstroom, Utrecht Zuid Oost, Utrecht West en Eemland voor de organisatie en borging van zeer gespecialiseerde zorg voor de meest kwetsbare kinderen. Met de regio’s Lekstroom, Utrecht Zuid-Oost en Utrecht West is in 2019 een traject voor de aanbesteding van deze zorg gestart. Dit resulteerde in Intensieve en leerzame gesprekken met jongeren, ouders, hulpaanbieders en ketenpartners om de gezamenlijke ambities en ontwikkelopgaves te formuleren voor transformatie van deze zorg. De verwachting is dat de gunning van deze zorg per 1 april 2020 gaat plaatsvinden.

• In 2019 zetten we volop in op verder leren en ontwikkelen op basis van casuïstiek. Dit deden we onder meer via de maatwerktafels en deelname aan de city deal. Per 1 mei 2019 werd de Commissie Passend Alternatief (CPA) omgezet naar de ‘maatwerkroute’. Waar in de CPA het accent lag op het zoeken naar passende zorg en leren ‘aan de achterkant’ van het proces, ligt in de maatwerkroute de nadruk op het omdenken en het organiseren van creatief en passend maatwerk’aan de voorkant’ van het proces. Door deze ontwikkeling krijgen verwijzende professionals aan de voorkant van het proces meer ruimte en een grotere rol en verantwoordelijkheid. In 2019 werd er in 353 casussen aanvullende financiering van aanvullende jeugdhulp toegekend, wat een toename betekent ten opzichte van 2018 waarin voor 193 casussen extra financiering werd toegekend. Mogelijke verklaringen zouden kunnen zijn dat dit samenhangt met de autonome groei van de zorg in combinatie met de voortdurende krapte in de jeugdhulp op zowel financieel als personeel gebied én dat het tijd en aandacht vraagt van professionals en gemeente om ‘maatwerkdenken’ tot het ‘nieuwe normaal’ te maken. We blijven hier samen met onze partners op leren en ontwikkelen.
• In 2018 en 2019 is de vraag naar zorg voor kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie sterk gestegen. In overleg met de onderwijsbesturen is afgesproken een poortwachter functie in te richten die er voor moet zorgen dat een onafhankelijke, strikte beoordeling van dossiers mogelijk wordt. Verwachting is dat een voorstel hiervoor in het voorjaar van 2020 gereed is. Daarnaast is afgesproken dat samen met scholen die veel dossiers insturen en experts wordt bekeken wat achterliggende oorzaken hiervan kunnen zijn om deze samen te vertalen naar een passende aanpak.
• Voor de werving en betere ondersteuning van pleegzorgouders hebben we actief samen met de pleegzorgorganisaties opgetrokken. We hebben samen met hen een campagne en wervingsavond georganiseerd. Het opvangen van kinderen bij pleeggezinnen is ook een belangrijk aandachtspunt geweest tijdens de aanbesteding Aanvullende Zorg voor Jeugd, waar vanuit de ambitie ‘Wel thuis’ verkend is hoe we vanaf 2020 kinderen zo thuis mogelijk kunnen laten opgroeien.
• Binnen de opgave Jongvolwassenen die zich richt op kwetsbare jongvolwassenen en hun positie, zijn we in 2019 gestart met de pilot Dak- en Thuisloze Jongeren, in samenwerking met het ministerie van VWS. Met de pilot willen we middels ‘schotvrij’ budget en een integrale aanpak een doorbraak creëren voor dak- of thuisloze jongeren (of jongeren die dat dreigen te raken). Hierbij is het doel enerzijds om het aantal dak- en thuisloze jongeren terug te dringen, en anderzijds om te leren wat werkt en op stelselniveau een preventieve aanpak te ontwikkelen. Verder wordt binnen de opgave jongvolwassenen ingezet op het voorkomen en aanpakken van schulden bij jongeren (in samenhang met de opgave Utrecht Schuldenvrij) en een soepele overgang van onderwijs naar werk.
• Uitstroom en huisvesting kwetsbare jongeren: afgelopen jaar hebben we samen met verschillende partners in de stad ingezet op het creëren van mogelijkheden op het gebied van wonen voor kwetsbare jongvolwassenen. Zo hebben er jongeren een kamer gevonden via het project Kamers met Aandacht en zijn we samen met de SSH en Academie van de Stad gestart met het project Goeie Buur, waarbij de SSH de komende vijf jaar 50 kamers/studio’s per jaar aanbiedt voor jongeren die uitstromen uit de jeugdhulp, gecombineerd met ondersteuning door een ‘goeie buur’ student via de Academie van de Stad.

Prestatiedoelstelling
P1.1.4 Passende uitvoering van Jeugdbescherming Nieuwe Stijl om de veiligheid van kinderen te borgen

De Jeugdbescherming is in 2019, net als de afgelopen jaren, uitgevoerd door Samen Veilig Midden Nederland (SVMN) met als onderaannemers de William Schrikker Stichting en het Leger des Heils.
De Jeugdbescherming werkt nauw samen met de Buurtteams en partners uit het justitiële en veiligheidsdomein, en is gericht op het borgen van de veiligheid van kinderen.

• Met de Raad voor de Kinderbescherming, SVMN en de buurtteam organisatie Lokalis zijn we gestart met de ‘pilot ketenversnelling’, met als doel om de samenwerking te verbeteren en de keten van jeugdbescherming te verkorten. We verwachten dat we hierdoor beter en sneller passende zorg kunnen bieden aan cliënten en dat vereenvoudiging van de keten daarnaast positief bijdraagt aan de ervaren krapte in de arbeidsmarkt. Deze pilot vormt een onderdeel van de vijfde actielijn van het landelijke Actieprogramma Zorg voor Jeugd . Een rapportage van de eerste opbrengsten wordt in het eerste kwartaal van 2020 verwacht.
• De druk op de uitvoering van door de rechter opgelegde jeugdbeschermingsmaatregelen is groot. Dat blijkt ook uit het landelijk beeld dat de samenwerkende inspecties hebben geschetst in hun rapportage over de gecertificeerde instellingen. Een van de oorzaken ligt in de moeite om goed geschoold personeel te vinden (rapportage van de inspecties ). Als een van de weinige instellingen die jeugdbescherming mogen uitvoeren in Nederland heeft SVMN  geen wachttijd voor de uitvoering van justitiële maatregelen en kan zij zaken binnen de geldende normtijden oppakken. Omdat de personele inzet vooral op de uitvoering van de wettelijke taken (uitvoering justitiële maatregelen) is gezet, is er op preventieve jeugdbescherming een wachttijd ontstaan. Daarnaast heeft een vergrote instroom bij Veilig Thuis geleid tot een grotere inzet van jeugdbeschermers bij het oppakken van signalen over onveiligheid. De gewenste verhouding tussen de inzet op preventieve jeugdbescherming (drang) en justitiële maatregelen (dwang) is daardoor niet behaald. 
• Wat betreft de jeugdbescherming kijken we terug op een jaar waarin veel aandacht uitgegaan is naar de ontwikkeling van de organisatie Samen Veilig Midden Nederland (SVMN). We hebben met SVMN meerdere kritisch gesprekken gevoerd over het vergroten van hun transparantie, het openstellen voor 'leren', het nadrukkelijker betrekken van het cliënt perspectief bij de uitvoering van het werk en de organisatie ontwikkeling én helderheid geven over de omgang met klachten. Dit heeft geleid tot een veranderagenda voor en door SVMN.
• In 2019 is ingezet op dynamische meting van cliënt tevredenheid met gebruik van een app. Feedback van cliënten kan zo direct ten dienste worden gesteld aan een verbetering van het werkproces en contact met cliënten. De invoering van deze werkwijze is gestart in november 2019. Daarbij heeft SVMN, als onderdeel van de veranderagenda, acties ondernomen om het cliëntperspectief meer te betrekken bij de organisatieontwikkeling en de uitvoering van haar werk. De cliëntenraad is bijvoorbeeld breder ingezet door deelname aan leerbijeenkomsten met ouders, jeugdigen en uitvoerende werkers. Ook is het eigenaarschap van de beoordeling van de effecten van de verandermaatregelen op het vertrouwen van cliënten bij de cliëntenraad belegd.
• De aanbevelingen en acties uit het landelijke actieplan worden geïntegreerd in de nieuwe regiovisie ‘Huiselijk geweld en kindermishandeling’. In 2019 is gewerkt aan de voorbereiding van de regiovisie die in 2020 wordt vastgesteld. In de regiovisie worden de gezamenlijke ambities van de centrumgemeente Utrecht en regiogemeenten in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling opnieuw vastgelegd, alsmede de samenwerking, verantwoordelijkheden en de financiële verantwoording van de Decentralisatie Uitkering Vrouwen Opvang (DU VO).
• SVMN werkt mee aan het actieplan Verbetering Feitenonderzoek in de Jeugdbeschermingsketen. Respect voor kind, ouder en professional . Dit is een van de onderdelen van de veranderagenda van SVMN zoals hierboven genoemd.