1.1 Utrecht is een stad waar inwoners gezond en veerkrachtig zijn

Met de uitvoering van de wettelijke taak Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) hebben we een bijdrage geleverd aan het gezond en veilig opgroeien van de kinderen in Utrecht. We hebben de gezondheid van ongeveer 73.000 Utrechtse kinderen tot achttien jaar gemonitord. Gezond opgroeien is niet voor elk kind vanzelfsprekend, daarom hebben we hier extra aandacht voor. Omdat bij opgroeien veel partners betrokken zijn, werken we met hen samen in de stad.

Gezonde start voor alle kinderen
Toegankelijke en laagdrempelige JGZ
Ook in 2019 konden alle ouders en kinderen terecht bij de JGZ voor vragen over gezondheid, groei, ontwikkeling en opvoeding, via consulten, extra contactmomenten en huisbezoeken. In 2019 zijn we op kleine schaal gestart met het gebruik van het ouderportaal, een digitaal hulpmiddel om met ouders in contact te blijven. Het gemiddelde cijfer dat ouders van kinderen aan de JGZ hebben gegeven in 2019 is net als in 2018 een 8,1.

Vaccineren
In 2019 ontwikkelden we een samenhangende aanpak om de vaccinatiegraad in de stad op peil te houden en te verhogen, zodat alle kinderen in de stad beschermd zijn tegen infectieziekten (raadsmemo 18 juli). Onderdeel van deze aanpak is de Utrechtse vaccinatiealliantie, waarin verschillende professionals en organisaties een bijdrage leveren aan een hoge vaccinatiegraad in de stad. De JGZ kreeg extra tijd voor gesprekken met ouders over vaccinaties. In 2019 vaccineerden we tijdens drie grote vaccinatiecampagnes jongeren tegen de meningokokken-infectie. Ook konden meisjes de HPV vaccinatie inhalen. Tijdens de campagnedagen werd de vaccinatie app (digitaal vaccinatieboekje) onder de aandacht gebracht. Op 17 december 2019 startte in Utrecht de vaccinatie tegen kinkhoest voor zwangeren, de 22-weken prik (maternale kinkhoestvaccinatie).
De vaccinatiegraad in Utrecht onder de 2-jarigen en voor de HPV-vaccinatie steeg licht in 2018. Het percentage gevaccineerde 5- en 10-jarigen nam af. Het landelijke gemiddelde bleef ongeveer gelijk (raadsmemo 19 september). 1 januari 2019 werd de gemeente bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor het RVP, doordat het wettelijk verankerd is in de Wet Publieke Gezondheid (WPG). De uitvoeringspraktijk door de JGZ bleef gehandhaafd.

Kansrijke Start en de eerste 1.000 dagen van een kind

Afbeelding van gebakje. Tekst: De eerste 1000 dagen. Samen werken aan een kansrijke start in de regio Utrecht

Verder adviseerden JGZ-professionals vanuit hun sociaal-medische expertise jongeren, ouders en scholen over de mogelijkheden om bij ziekteverzuim weer sneller naar school te gaan. Ook was er aandacht voor het herkennen van signalen van (beginnende) radicalisering en bewustwording bij ouders van de waarde van het gesprek met hun kinderen.

Aandacht voor ouderschap
Ondersteuning van ouders gebeurt niet alleen individueel, maar ook door ouders onderling, zo nodig ondersteund door een professional. Bijvoorbeeld in de Moeder-babygroepen. We hebben in 2019 in pilots geoefend met een collectieve aanpak. Samen met ouders in wijken is gezocht naar passende ondersteuning bij opvoedvragen die bij meerdere ouders leven. Zo ontstond er bijvoorbeeld in Leidsche Rijn op het thema echtscheidingen verbinding tussen ouders en konden zij elkaar ondersteunen. Om deze beweging naar meer groepsgericht werken gezamenlijk te versterken, is er deels vanuit de extra middelen van het Coalitieakkoord voor JGZ en sociale basis, sinds september 2019 extra capaciteit beschikbaar gekomen bij JGZ en buurtteams. Zij ondersteunen (andere) JGZ-professionals, buurtteamprofessionals en andere partners in de wijk bij het benutten van kansen voor het oppakken van opvoedvragen in groepsverband.

In de Week van de Opvoeding in 2019 organiseerden we verschillende ouderbijeenkomsten, bijvoorbeeld over seksuele weerbaarheid en social media. Ook hebben we in 2019 thema- en netwerkbijeenkomsten georganiseerd met in totaal ongeveer 350 deelnemers voor ouders, professionals en vrijwilligers over ouderschap en een licht verstandelijke beperking, trauma bij een kind en seksuele opvoeding.

We hebben ook geïnvesteerd in het verstevigen van het netwerk rondom ouderschap en scheidingen. Twee netwerkbijeenkomsten, waar de hele keten vertegenwoordigd was: van jeugdverpleegkundige tot rechter, hebben hieraan bijgedragen. Verder is in 2019 de online ouderschapscursus van Pinkcloud aangeboden door de jeugdverpleegkundigen aan alle jonge ouders in de stad.

Samenwerking met partners
We hebben de samenwerking van JGZ in de basiszorg (buurtteam en huisartsen), de geboortezorgketen (onder andere verloskundigen, ziekenhuizen, kraamzorg) en de kernpartneraanpak (scholen, buurtteam en leerplicht) nog verder versterkt. Zodat gezinnen en jongeren tijdig passende en afgestemde ondersteuning krijgen. We hebben de samenwerking tussen buurtteams en JGZ een verdere impuls gegeven via gezamenlijke deskundigheidsbevordering en werken op elkaars locatie.

Arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt voor jeugdverpleegkundigen en met name voor jeugdartsen is krap. Doordat we continu werven, konden we vacatures op redelijke termijn invullen en bleven de gevolgen in 2019 beperkt. Daarnaast hebben we ingezet op het interessant houden van het vak jeugdgezondheidszorg door bijvoorbeeld herschikking van taken tussen artsen en verpleegkundigen en door ruimte te bieden om te doen wat nodig is voor een gezin. We zetten ook in op het in beeld komen bij potentiele werknemers, bijvoorbeeld door het bieden van stageplekken, als opleidingsinstituut voor artsen M&G en door promotiefilmpjes over het werk van de verpleegkundigen, assistenten en artsen.

In 2019 hebben wij alle verplichte en de aanvullend noodzakelijke inspecties uitgevoerd. Daarnaast hebben we de inspecties uitgevoerd die samenhingen met de overname van voorschoolse educatie (VE) door nieuwe aanbieders per 1 januari 2020. We hebben tevens alle handhavingsadviezen uit de inspectierapporten afgewikkeld. Ook het landelijk register kinderopvang (LRK) is conform eisen bijgehouden. Met het vervullen van voornoemde taken verwachten we ook in 2019 te voldoen aan de eisen voor de A status.

We hebben in 2019 opnieuw actief geïnvesteerd in de relatie met houders door het versturen van nieuwsbrieven, het voeren van gesprekken met individuele houders en het organiseren van bijeenkomsten voor groepen houders. De nieuwe kinderopvangorganisaties zijn getoetst aan het ‘streng aan de poort’ beleid. Ook in 2019 hanteerden we een dialooggerichte werkwijze: we gaven waar mogelijk ruimte aan de houders voor toelichting, verbetering en herstel en we hielden rekening met de situatie en context van de houder.

We constateerden in onze gemeente een forse toename in het aantal overtredingen door ondernemers in de kinderopvang, vooral op het vlak van stabiliteit (inzet voldoende gekwalificeerde medewerkers). Deze overtredingen hadden beduidend meer en hoge bestuurlijke boetes tot gevolg. Wij hebben opdracht gegeven tot een verkenning in de stad om meer te weten te komen over de oorzaak van het hoge aantal overtredingen. Deze is eind 2019 afgerond.

Met de uitvoering van de wettelijke taak van de Volksgezondheidsmonitor, brengen we in beeld hoe het met de actuele gezondheid van Utrechters gaat. Via de website www.volksgezondheidsmonitor.nl stellen we deze informatie beschikbaar voor iedereen die werkt aan Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen; bestuurders, professionals en Utrechters. In 2019 is de website ruim 25.000 keer bezocht door meer dan 18.000 unieke bezoekers. We hebben nieuwe informatie over de gezondheid van volwassenen gepubliceerd op basis van de Gezondheidspeiling die in het najaar van 2018 is uitgevoerd.

Ons inzicht in het gebruik van de zorg in de Zorgverzekeringswet en Wet langdurige zorg is vergroot. Door het gebruik van nieuwe databronnen, zoals data van Vektis, hebben we meer zicht op het gebruik van zorg in de Zorgverzekeringswet en Wet langdurige zorg en het gebruik van sociale basiszorg.

Getekende afbeelding met de Dom, kinderen die aan het skaten zijn en een meisje met een hond. Tekst: Dit is Utrecht Junior. Wie ben jij? 88% is gelukkig

Achtergrondinformatie rond kenmerken van de woonomgeving die invloed hebben op gevoelens van onveiligheid in de buurt bij basisschoolkinderen en op psychische gezondheid bij vrouwen in Kanaleneiland, is gepubliceerd op basis van kwalitatieve interviews met kinderen, volwassenen en professionals.

In 2019 hebben we kinderen in het basisonderwijs (Jeugdmonitor Utrecht) en voortgezet onderwijs (Landelijke Gezondheidsmonitor Jeugd) gevraagd naar hun gezondheid . Resultaten verschijnen in 2020.

Daarnaast is de website volksgezondheidsmonitor.nl geactualiseerd en aangepast om de toegankelijkheid van de informatie en de gebruiksvriendelijkheid te verbeteren.

Samenwerking
Cijfers uit de VMU zijn in de wijken gepresenteerd om de discussie over de prioriteiten op het gebied van gezondheid met partners te voeren. Samen met andere informatie over de gezondheid van inwoners is ook informatie op wijkniveau gebundeld in het project 'Van Wijkdata naar Wij(k)doen' van de HUS (Huisartsen Utrecht Stad).

We hebben samen met stedelijke partners ook onderzoek uitgevoerd. Zo hebben we in 2019 in samenwerking met het panel Meetellen in Utrecht onderzoek gedaan naar meedoen in de maatschappij door sociaal kwetsbare Utrechters.

Gezondheid en veerkracht voor iedereen vraagt om toegankelijke en bereikbare zorg juist ook voor de meest kwetsbare Utrechters. Door deze zorg en ondersteuning kunnen we hen een menswaardig bestaan bieden in de stad en houden we de stad veilig en leefbaar.

Sociaal-medisch spreekuur
In 2019 hielden we drie keer per week een sociaal-medisch spreekuur voor daklozen; goed voor ongeveer 23 consulten per week. In totaal meldden zich in 2019 218 nieuwe personen, 31 mensen meer dan in 2018. Sinds december 2018 vinden de spreekuren plaats in Herstart, de inloop voor daklozen. De spreekuren zijn sinds de verhuizing vanuit het Catharijnehuis beter zichtbaar geworden voor ketenpartners waardoor cliënten makkelijker worden doorverwezen naar het spreekuur.

Woonhygiëne
De ondersteuning van inwoners in overvolle of sterk vervuilde huishoudens werd gecontinueerd. Onze sociaal verpleegkundigen keken of het netwerk van al betrokken hulpverleners goed is afgestemd op de problematiek en gaven op verzoek advies aan cliënten en aan professionals rond het huishouden. In 2019 waren er 75 nieuwe casussen, waarvan veertien met een extreem volle woning. In 2018 waren er 67 nieuwe casussen.

Vergunninghouders tippelzone
In lijn met de afspraken in het coalitieakkoord boden wij voor sekswerkers ondersteuning en uitstapprogramma’s aan. Voor de vergunninghouders van de tippelzone zijn integrale, individuele maatwerkplannen in de loop van 2019 in uitvoering genomen door De Participatieformule. De inzet is om sekswerkers een alternatief te bieden vanwege de sluiting van de tippelzone per 1 juli 2021. Het eerste half jaar heeft de Participatieformule gebruikt om contact te leggen en vertrouwen te winnen. Dit als basis voor een vervolg waarin vergunninghouders stappen zetten richting een taalcursus, een opleiding of werk.

Verslavingszorg
Ook in 2019 werd aan 45 verslaafden de behandeling met heroïne onder medisch toezicht aangeboden. Deze behandeling mag de gemeente bieden aan maximaal 45 mensen met heroïne als hoofdmiddel van verslaving, dit is conform de landelijke richtlijn en onder toezicht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. In 2019 is de inkoop voor opvang- en gebruiksruimte ‘De Stek’ gestart, we verwachten medio 2020 een aanbieder te contracteren. We zetten in op optimalisering; in de raadsbrief van 26 juni zijn de inhoudelijke overwegingen beschreven. De laatste jaren nam, net als elders in het land, om niet te verklaren redenen de toeloop naar de drugstestservice sterk toe (in Utrecht van 614 bezoekers in 2018 naar 910 in 2019). In 2019 is daarom een extra avondopstelling afgesproken voor 2020 om te voorkomen dat de voorlichting over alcohol en drugs tijdens het uitgaan in het gedrang komt. De peer to peer voorlichting van Unity was weer aanwezig op festivals in en om Utrecht.

Regionale toegang voor maatschappelijke opvang (MO) en beschermd wonen (BW) / bindingscommissie
In 2019 zijn ruim 1800 aanmeldingen afgehandeld voor Beschermd wonen; 1.500 voor Zorg in Natura en 324 voor een Persoonsgebonden budget (PGB). De regionale toegang MO/BW toetst of iemand in aanmerking komt voor beschermd wonen of 24-uursopvang. Utrecht is centrumgemeente en werkt voor de U-16 gemeentes. De bindingscommissie toetst op de kansrijkheid van herstel in de regio Utrecht volgens de afspraken ‘landelijke toegankelijkheid maatschappelijke opvang en beschermd wonen’.

Signaleren en aanjagen in complexe problematiek
Om casus overstijgende knelpunten in de zorg van kwetsbare doelgroepen aan te pakken werken we permanent aan verbetering van werkprocessen en beleid. In 2019 zijn daardoor onder andere afspraken gemaakt over het voorkomen van terugval in dakloosheid. En is de discussie gestart over prikkelarm wonen voor mensen die buiten alle bestaande zorgkaders vallen, veel overlast veroorzaken en waarvoor geen structurele oplossingen zijn. Ook is in 2019 regelmatig geadviseerd bij ingewikkelde casuïstiek. In het CasusOverleg MultiProblem (COMP) wordt met de ketenpartners bekeken waar mensen het best geholpen kunnen worden.